Kişinin en temel ihtiyaçlarından birinin uyku olduğunu söyleyen Uzman Klinik Psikolog Yaren Hamarat, “Uykunun insan sağlığında fiziksel, zihinsel ve ruhsal açıdan önemli bir role sahip olduğu düşünülmektedir. Uyku aynı zamanda öğrenme sürecinde, fiziksel gelişim aşamalarında, duyguların düzenlenmesinde ve yaşam kalitesini artırmada önemli rol oynamaktadır” ifadelerini kullandı.
BU BELİRTİLERE DİKKAT
Tüm insanlar için uykunun, vazgeçilmez bir gereksinim olduğunu ifade eden Uzman Klinik Psikolog Yaren Hamarat, aç ve susuz yaşamanın mümkün olmadığı gibi uykusuz yaşamanın da mümkün olmadığına dikkat çekti.
Psk. Hamarat, “Uyku gün boyu yorulan, yıpranan bedenimizi ve zihnimizi onarma sürecinden geçirmektedir. Uyku sırasında kalp atımları yavaşlar, solunum sayısı azalır ve vücut ısısı düşer. Tıpkı bedenimiz gibi sinir sistemimiz de dinlenme aşamasına geçmektedir” diye konuştu.
Uyku bozukluğu belirtilerine değinen Psk. Hamarat, “Uyku bozukluğu şikâyeti yaşayan kişiler uykuya dalmada ve sürdürmede problem yaşamaktadır. Uykularını yeterince alamazlar. Uyandıklarında dinlenmiş şekilde uyanmama ve günün devamında yorgunluk hissi, odaklanma güçlükleri ve dikkatsizlik gibi sorunlar yaşarlar” dedi.
Psk. Hamarat, uyku bozukluklarının insomnia, uykuyu başlatmada sürdürmede güçlük yaşama, sık sık uyanma, uyku ile ilişkili solunum bozuklukları (uyku apnesi) uyku sırasında tekrarlayan solunum nöbetleri, sirkadiyen ritim, uyku uyanıklık bozuklukları, kişinin ihtiyaç duyduğu zaman diliminde uyuyup uyanamaması ve parasomnialar (uyurgezerlik, uyku terörü, ‘karabasan’) olmak üzere sınıflandırıldığını söyledi.
UYKU İHTİYACI KİŞİDEN KİŞİYE DEĞİŞİR
Uyku düzenini fiziksel, ruhsal, sosyal ve çevresel olarak çeşitli faktörlerin etkilediğini dile getiren Psk. Hamarat, şu bilgileri paylaştı:
“Tüm bu faktörler uykunun kalitesini ve süresini bozabilmektedir. Uyku ihtiyacı kişiden kişiye göre değişiklik göstermektedir. Kimilerine 4-5 saatlik uykular yeterken kimileri 8-9 saatlik uyku yetmeyebilir. İyi bir uykunun ilk belirtileri, kişinin uyandıktan sonra kendini dinlenmiş, pozitif ve yeni bir güne hazır hissetmesi ile belli olmaktadır. Fizyolojik olarak kişiyi bu durumdan uzak tutan sebeplerin başında yaş gelir. Erken yaşlarda uykuya duyulan ihtiyaç daha fazla olurken zaman ilerledikçe bu sürenin düştüğünü görmekteyiz.”
ANKSİYETE BOZUKLUKLARI UYKU DÜZENİNİ ETKİLEYEBİLİR
Yaşlanmayla birlikte gelişen hastalıklar sebebiyle uyku kalitesinde de sorunlar yaşanabileceğini belirten Psk. Hamarat, “Hastalık faktöründe ise hem fizyolojik hem de ruhsal yönleriyle genellikle uyku düzenini olumsuz yönde etkilenmektedir. Özellikle anksiyete bozuklukları, bipolar bozukluk veya majör depresyonun varlığı, uyku düzeninde bozulmalarla sebep olan hastalıklardır. Ağrı da tüm bunların başında gelmektedir. Ağrısı olan kişi uykuya dalmada ve sürdürmede zorluk yaşar, hatta uyuyamamaktadır. Çevresel faktörler de bazen kişilerin uykuya dalmalarında olumlu etki gösterirken bazen de uykuyu iteleyici ve engelleyici etki göstermektedir. Bazı kişiler uykuya dalmak için sessiz, sakin ve karanlık ortam ararken bazıları aydınlık, kalabalık ve sesli ortamları tercih edebilmektedir” ifadelerini kullandı.
DÜZENSİZ BESLENME RİSKİ ARTIRIYOR
Uyku bozukluğu ile beslenme arasında ilişki olup olmadığı sorusunu yanıtlayan Psk. Hamarat, şunları söyledi:
“Yediğimiz yemekler uykunun kalitesini ve süresini etkilemektedir. Çok hızlı yemek yemek, öğün atlamak, fazla ve ağır öğünler tüketmek, yemek saatlerinin düzensiz olması ve uyumadan önce atıştırmak uyku bozukluklarının diğer nedenlerindendir. Kahve, asitli içecekler, baharatlar, çay ve çikolata gibi kafein içeren uyarıcılar da uykuyu olumsuz etkilemektedir. Sağlıklı bir yaşam tarzı ve doğru beslenme alışkanlıkları, uyku dâhil olmak üzere psikolojik ve fiziksel iyilik haline katkıda bulunurken, uygunsuz beslenme ve sınırlı fiziksel aktivite uyku kalitesini bozmaktadır.”
BİRÇOK HASTALIĞA NEDEN OLABİLİR
Uyku hayatımız boyunca, sağlık ve yaşam kalitesi için çok önemli olduğu ve uyku kalitesindeki bozulmanın birçok olumsuz faktörünün varlığı fiziksel, zihinsel ve fizyolojik durumla bağlantılı olduğu bilinmektedir. Yetersiz uyku süresi ve kalitesi anksiyete, depresyon ve intihar eğilimi gibi çeşitli zihinsel durumlarla ilişkilendirilmektedir. Sürekli uyku yoksunluğu yaşıyor olmak, bağışıklık sisteminde bozulmaya, hipertansiyon, obezite ve diyabet riskini de artırmaktadır.
“Uyku bozuklukları ve uyku kalitesinde düşme, motivasyonun azalmasına ve dikkat dağılmasına, odaklanma güçlüklerine, gün içinde içedönük davranışlara ve genel olarak düşük psikososyal davranışlara neden olabilir. Uyku kalitesinde düşme, konsantrasyon bozukluğu ve zamanlama ile ilişkili olduğundan, bu durum aynı zamanda iş hayatındaki performansı da etkilemektedir.”
KALİTELİ UYKU İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
Kaliteli bir uyku için yapılması gerekenlerden bahseden Psk. Hamarat, “Genellikle iyi alışkanlıkların ve davranışların uyku kalitesini ve miktarını artırabileceği önerilir. Kafein ve nikotin tüketimini azaltmak hatta kaçınmak, gün içinde şekerleme yapmamak uyku kalitesini artırabilmektedir. Her gün belirli saatlerde yatıp belirli saat aralığında uyanmaya dikkat edilmelidir. Yatak odanızın ne çok sıcak ne de çok soğuk olmamasına özen gösterilmelidir. Yatmadan önce ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır. Son olarak akşam 18.00’dan sonra ağır yiyecekler tüketilmemelidir. Eğer tek başınıza uyku düzeninizi sağlayamıyor, bu durum yaşam kalitenizde düşmeye sebep oluyor ve ruhsal sorunlar ile ilişkili olduğunu düşünüyorsanız psikolojik destek almanızda sizin açınızdan faydalı olacaktır” diyerek sözlerini noktaladı.
